A F A Z J A - diagnoza u małego pacjenta.

W związku z częstymi zapytaniami o diagnostykę afazji dziecięcej przedsztawiamy krótkie informacje:

Afazja dotyczy uszkodzenia ośrodków mowy w mózgu człowieka dojrzałego, które powoduje często utratę mowy. Natomiast dysfazja dotyczy uszkodzenia okolic ważnych dla przyszłego rozwoju mowy u małego dziecka, które jest przyczyną zaburzeń rozwoju mowy. Termin ten wskazuje na niepełną utratę funkcji mowy.

Dysfazja to zaburzenie procesu nabywania zdolności mówienia lub/i rozumienia bądź częściowa utrata wcześniej nabytych zdolności ekspresji lub/i percepcji mowy.

Dysfazja to zaburzenie mowy polegające na braku koordynacji słów i trudnościach ułożenia ich w zdania, mimo sprawności odpowiednich mięśni.
Zaburzenia typu dysfazja (afazja) dotyczą zarówno dorosłych jak i dzieci.

Uwzględniając terminologię używaną w ICD-10 i DSM-IV przyjęto,iż:

    termin „afazja” oznacza:

  • brak rozwoju mowy lub całkowitą utratę mówienia i rozumienia (zaburzenia ekspresyjno-percepcyjne) - (afazja całkowita);
  • brak rozwoju ekspresji językowej lub całkowitą utratę mówienia przy zachowanym nawet w niewielkim stopniu rozumieniu (afazja częściowa; ekspresyjna, ruchowa; motoryczna),
  • całkowitą utratę rozumienia przy zachowanym nawet w niewielkim stopniu mówieniu (afazja częściowa; sensoryczna, czuciowa lub inaczej akustyczna);

    termin „dysfazja” oznacza:

  • częściową utratę lub zaburzenie (upośledzenie) procesu nabywania zdolności mówienia i rozumienia {ekspresji i percepcji mowy) (dysfazja mieszana, percepcyjne-ekspresyjna; ruchowo-czuciowa - z przewagą komponenty motorycznej bądź sensorycznej),
  • częściową utratę mówienia lub upośledzenie rozwoju zdolności mówienia (zaburzenia ekspresji mowy) przy zachowanej lub prawidłowo rozwijającej się zdolności rozumienia (dysfazja ekspresyjna, ruchowa, motoryczna),
  • częściową utratę rozumienia przy zachowanej zdolności mówienia (dysfazja percepcyjna, sensoryczna, czuciowa lub akustyczna).

Terminem afazja dziecięca określa się pierwotne zaburzenia zachowania językowego wynikające z patologii mózgowej, które nie są rezultatem głuchoty, bądź niedosłuchu, niedorozwoju umysłowego, schizofrenii dziecięcej, opoźnienia rozwoju mowy oraz dysglosji.

Przyczyny afazji dziecięcej

Bardzo trudne jest rozpoznanie dysfazji, afazji rozwojowej i ustalenie jej przyczyny. Przypuszcza się, że wywołują ją uszkodzenia mózgu spowodowane urazem okołoporodowym, zapaleniem mózgu i opon mózgowych, zatrzymaniem się w rozwoju pewnych struktur korowych lub urazem czaszki, który nastąpił w okresie przed rozwojem mowy (I. Styczek, 1980). Nabyta dysfazja, afazja dziecięca jest najczęściej wynikiem schorzeń neurologicznych lub ogólnych, (np. zapalenie mózgu, uraz głowy, napromieniowanie itp.)

Poglądy na temat etiologii afazji rozwojowej (dawniej: alalii) w zasadzie można podzielić na trzy grupy:

  • Do pierwszej zalicza się zwolenników stanowiska, którzy uważają, że zaburzenie to nie ma żadnej widocznej przyczyny w budowie i funkcjonowaniu centralnego układu nerwowego, może być natomiast uwarunkowane konstytucjonalnie lub dziedzicznie.
  • Drugą grupę stanowią ci autorzy, którzy uważają, że u dzieci z afazją rozwojową nie stwierdza się organicznych zmian w mózgu, lecz niedostateczny rozwój i opóźnienie neurologicznych procesów dojrzewania potrzebnych dla mowy. Zaburzenie rozwoju mowy jest więc wynikiem zaburzeń funkcjonalnych, tj. dysfunkcji CUN.
  • Trzecia grupa to zwolennicy teorii zakładającej, że niedokształcenie mowy o typie afazji wiąże się z organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego (najczęściej z mikrouszkodzeniami mózgu).

E. Dilling-Ostrowska (1990) powołując się na badania różnych autorów wśród przyczyn wrodzonych zaburzeń mowy, a więc i rozwojowej afazji, dysfazji dziecięcej wymienia:

  • niedorozwój i zaburzenia mielinizacji w korowych polach mowy;
  • brak rozwoju dróg nerwowych związanych z mową;
  • patologię dotyczącą pierwszego trymestru ciąży (np. krwawienia z dróg rodnych; stosowanie środków farmakalogicznych w celu przerwania ciąży, silne wstrząsy psychiczne matek).

Zdaniem autorki wymienione czynniki prowadzą do zaburzeń rozwojowych mózgu. Wrodzone zaburzenia mowy mogą być spowodowane zmianami patologicznymi w okolicach skroniowych (częściej po stronie lewej), co wskazuje na istnienie u tych dzieci organicznego uszkodzenia mózgu, umiejscowionego w płacie skroniowym lewej półkuli. Za tak zlokalizowanym, ogniskowym uszkodzeniem mózgu, może - według niej - przemawiać brak innych objawów zaburzeń neurologicznych u badanych dzieci (tj. niedowładów, zaburzeń gnozji, praksji itp.).
W przypadku zaburzeń mowy w następstwie uszkodzeń nabytych (a więc zarówno rozwojowego, jak i nabytego typu afazji dziecięcej) przyczyną jest uszkodzenie mózgu o różnej etiopatogenezie. Są to między innymi: uszkodzenia urazowe mózgu, choroby naczyniowe mózgu, stany zapalne, zwyrodnieniowe; procesy ekspansywne (postępujące).
   
U. Parol (1989) na podstawie swoich badań (wywiadów z rodzicami, zapisów w książeczkach zdrowia - skali Apgar) ustaliła, że:
pierwotne przyczyny alalii (czyt.: afazji, dysfazji rozwojowej) mogą być wrodzone (dziedziczne) i nabyte. W tej drugiej grupie autorka wyróżnia następujące przyczyny:

  • pierwotne nabyte prenatalne (choroby matki w pierwszej połowie ciąży, wstrząsy i urazy psychiczne w 1 połowie ciąży, krwawienia w 1 połowie ciąży, skłonności do poronień: ciąża III i zatrucie środkami chemicznymi),
  • pierwotne nabyte, perinatalne, tj. urazy okołoporodowe,
  • pierwotne nabyte postnatalne, np.: choroby dziecka w l, 2 i 3 roku życia, bakteryjne i wirusowe z zakażeniem bakteryjnym, powikłane, urazy czaszki w l, 2 i 3 r.ż.- z utratą przytomności i bez utraty przytomności.

Wynika z tego, że U. Parol - podobnie jak Z. Kordyl - za niedokształcenie mowy o typie afazji, tj. za afazję rozwojową - uznaje te zaburzenia rozwoju mowy, w których dysfunkcja CUN jest następstwem działania różnych czynników (wrodzonych i nabytych), w różnych okresach życia dziecka. Autorka tych badań uważa, że przyczyną „alalii” mogą być nawet uszkodzenia mózgu (powstałe w wyniku chorób i urazów czaszki) w 3 roku życia dziecka. Dla porównania - E. Dilling-Ostrowska przyjmuje, że zaburzenia mowy powstające po uszkodzeniu mózgu przed ukończeniem 12-go miesiąca życia powinno się nazywać jako tzw. „wrodzony niedorozwój ekspresji lub ekspresji i recepcji mowy” (afazja, dysfazja rozwojowa), a dopiero po ukończeniu 12 miesiąca życia - „afazją” (nabyta afazja, dysfazja dziecięca). Dowodzi to, że kryterium etiologiczne także nie jest zbyt wyraźne, a na to, że nie powinno się mówić tylko o jednej przyczynie afazji rozwojowej zwraca uwagę coraz więcej autorów. ( za: http://www.gabinet-logopedyczny.com/)

Slajdy:

http://www.slideshare.net/sylwusienkusia/afazja-dziecica

Wyjaśnienie w sprawie kształcenia dzieci z afazją : http://www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1249%3Awyjanienie-w-sprawie-ksztacenia-dzieci-z-afazj&catid=29